Nöbetçi Eczaneler
Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi (ISUBÜ) Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü öğretim üyeleri, olası salgınlara karşı yenilebilir aşı geliştirmek amacıyla domates bitkileri üzerinde yürütülen önemli bir projeyi sürdürüyor.
ISUBÜ Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Bayram Çevik liderliğinde yürütülen projede, geleneksel enjeksiyon yoluyla uygulanan aşıların yerine, bitkiler aracılığıyla ağız yoluyla bağışıklık kazandırılması hedefleniyor. Proje kapsamında, Kovid-19 aşılarında kullanılan proteinlerin gen aktarım teknikleriyle domates bitkisine aktarıldığı bildirildi.
Çalışmalar hakkında bilgi veren Prof. Dr. Bayram Çevik, Kovid-19 salgınıyla birlikte hız kazanan projede bitkinin ilgili proteini üretmesinin sağlandığını belirterek, “Bitkiyi aşı olarak kullanmayı hedefliyoruz. Amaç, düşük maliyetli, saklama koşulu gerektirmeyen ve geniş kitlelere kolay ulaşabilen bir aşı platformu geliştirmek” dedi.
Ekip tarafından Kovid proteinini üreten transgenik domates bitkileri elde edilirken, üretilen proteinlerin meyvede bulunup bulunmadığına yönelik analizlerin sürdüğü öğrenildi. Bağışıklık yanıtlarının bir sonraki aşamada fareler üzerinde test edileceği bildirildi.
Prof. Dr. Çevik, Kovid-19 salgınının sona ermiş olmasının yeni salgın risklerini ortadan kaldırmadığına dikkat çekerek, geliştirilen yöntemin soğuk zincir gerektirmemesi, tıbbi ekipman ihtiyacını azaltması ve yerli üretim imkânı sunması açısından önemli avantajlar barındırdığını vurguladı. Çevik, bu platformla gelecekte hepatit gibi bazı ithal aşıların da yerli ve yenilebilir şekilde üretilebileceğini ifade etti.
TÜBİTAK destekli proje kapsamında çalışmaların 2022 yılında SARS-CoV-2 Wu varyantı ile başladığı, daha sonra Omicron varyantlarının Spike proteinlerine odaklanıldığı bildirildi. Projenin 2023 yılında resmi olarak başlatıldığı, şu ana kadar S1 ve RBD bölgelerini içeren domates bitkilerinin geliştirildiği kaydedildi.
Projeye ilişkin takvim hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Çevik, 2026 yazına kadar meyve üretiminin tamamlanmasının, sonbahar döneminde fare deneylerinin gerçekleştirilmesinin ve projenin 2026 sonu – 2027 başlarında sonuçlandırılmasının planlandığını söyledi.
Proje ekibinde ISUBÜ Ziraat Fakültesi’nden Prof. Dr. Bayram Çevik, Prof. Dr. Mehtap Şahin Çevik ve Fatma Sarıkaya ile Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Duygu Kumbul (araştırmacı) ve Prof. Dr. Mümtaz Cem Şirin (danışman) yer alıyor. Türkiye’de domates bazlı yenilebilir aşı alanında ilk çalışma olma özelliği taşıyan proje ile ağız yoluyla bağışıklığın güçlendirilmesi ve toplum sağlığına katkı sağlanması amaçlanıyor.
